Đã qua rồi thời gian mà tống tiền chỉ xuất hiện trong phim hình sự — ngày nay, những chiêu thức đe dọa này đang nhắm vào bất kỳ ai sở hữu một chiếc điện thoại thông minh. Khi công nghệ AI khiến giọng nói và video giả trở nên chân thực hơn bao giờ hết, các hình thức tấn công như sextortion (tống tiền bằng nội dung nhạy cảm), deepfake, và bắt cóc ảo ngày càng thuyết phục, khiến ngay cả những người am hiểu công nghệ nhất cũng dễ mắc bẫy.
Thế hệ Gen Z và Millennials là nhóm chịu rủi ro cao nhất, chiếm tới 2/3 số nạn nhân của các vụ tống tiền trực tuyến. Kẻ gian khai thác dữ liệu cá nhân, phá hủy quyền riêng tư, danh tiếng và sự an tâm của nạn nhân.
Thực trạng đáng báo động
Theo nghiên cứu mới nhất, 1 trong 3 người dùng di động đã từng bị nhắm mục tiêu bởi hình thức tống tiền trực tuyến, và gần 1 trong 5 người đã trở thành nạn nhân thực sự.
Đặc biệt, Gen Z là nhóm bị ảnh hưởng nặng nề nhất: hơn 58% từng là mục tiêu và 28% đã là nạn nhân. Trong đó, sextortion – hình thức đe dọa công khai ảnh hoặc video khỏa thân, hoặc lịch sử tìm kiếm khiêu dâm – là phổ biến nhất, với 1/6 người dùng di động từng bị nhắm tới, con số này tăng lên 38% trong nhóm Gen Z.
5 Điều Cần Biết Về Các Chiêu Tống Tiền Trên Di Động
1. Ai là đối tượng dễ bị tấn công nhất?
Gen Z và Millennials với xu hướng “sống di động” là nhóm rủi ro cao.
So với các dạng lừa đảo khác, nạn nhân của tống tiền thường có đặc điểm:
-
Trẻ tuổi: 69% nạn nhân và 64% mục tiêu thuộc Gen Z hoặc Millennials
-
Nam giới: chiếm 65% nạn nhân
-
Có con nhỏ: 45%
-
Thuộc nhóm thiểu số: 53%
-
Ưu tiên dùng điện thoại: hơn một nửa thừa nhận “thường nhấp vào liên kết trên điện thoại hơn là trên laptop”
Hành vi trực tuyến, chứ không chỉ nhân khẩu học, mới là yếu tố chính quyết định rủi ro.
2. Hậu quả: Tổn thương tâm lý và cá nhân sâu sắc
Những kẻ tống tiền khai thác nỗi sợ hãi và sự xấu hổ của nạn nhân – từ việc đe dọa tung ảnh nhạy cảm cho đến bịa đặt rằng người thân gặp tai nạn.
Kết quả khảo sát cho thấy:
-
Gần 90% nạn nhân chịu tổn thương tinh thần
-
35% bị tống tiền hoặc quấy rối
-
21% tổn hại danh tiếng cá nhân
-
19% chịu ảnh hưởng đến học tập hoặc công việc
Ngay cả khi chưa mất tiền, nhiều người vẫn bị ám ảnh tâm lý chỉ vì lời đe dọa.
“Tôi không mất tiền, nhưng tôi sợ hãi vì họ nói sẽ gửi ảnh tôi cho bạn bè, gia đình và sếp.”
— Người được khảo sát, khu vực DACH
3. Vì sao tình trạng ngày càng tồi tệ? AI đang nâng cấp “chiêu trò”
Công nghệ AI khiến giả mạo trở nên như thật, giúp tội phạm dễ dàng thao túng và tống tiền nạn nhân hơn.
-
20% người dùng di động từng là mục tiêu của deepfake scam
-
Gần tương tự là con số với bắt cóc ảo (virtual kidnapping) – nay thường dùng công nghệ AI voice cloning.
-
Với Gen Z, con số bị nhắm tới lên tới 43%.
Đặc điểm của nhóm nạn nhân AI scam:
-
Gen Z: 45%
-
Người dùng iPhone: 62%
-
Người thường chia sẻ dữ liệu cá nhân: 81%
Gen Z dễ tổn thương hơn vì họ gắn bó chặt chẽ với các nền tảng di động, thường giao dịch trên mạng xã hội, tham gia cộng đồng không chính thức như Discord, Tumblr, Twitch, Mastodon — nơi xác minh danh tính lỏng lẻo và niềm tin ảo dễ bị lợi dụng.
“Kẻ lừa đảo khiến bạn tin rằng đây là cuộc trò chuyện thật. Họ nói như thể quen bạn, tạo cảm giác họ đang giúp đỡ, nhưng thực ra là đang moi thông tin.”
— Người trả lời khảo sát tại Mỹ
Nạn nhân của AI scam chịu hậu quả nghiêm trọng hơn:
-
32% bị tổn hại danh tiếng
-
29% bị ảnh hưởng công việc/học tập
-
24% bị đánh cắp thông tin cá nhân
-
21% bị mở tài khoản tài chính trái phép
4. Nguy cơ ẩn ở mọi nơi: Phơi nhiễm liên tục và đa kênh
78% nạn nhân tống tiền và 63% người bị nhắm tới cho biết họ nhận được các nỗ lực lừa đảo hằng ngày, dẫn đến mệt mỏi cảnh giác (alert fatigue), khiến nguy cơ bị đánh lừa cao hơn.
Những người thường mua bán qua mạng xã hội hoặc kênh phi chính thức dễ bị lừa hơn do thiếu xác minh và quyết định vội vàng.
5. Tâm lý chủ quan và tự tin thái quá làm tăng rủi ro
Dù nhiều người tin rằng “mình đủ tỉnh táo để nhận ra lừa đảo”, song hơn 70% nạn nhân tống tiền vẫn bị sập bẫy.
Phần lớn không triển khai các biện pháp cơ bản như:
-
Phần mềm bảo mật di động
-
Mật khẩu mạnh và duy nhất
-
Xác thực đa yếu tố (MFA)
-
Cập nhật hệ thống định kỳ
-
Quản lý quyền truy cập ứng dụng
-
Sao lưu dữ liệu an toàn
Cách Giảm Thiểu Rủi Ro
Hầu hết chúng ta đều sử dụng điện thoại để mua sắm, thanh toán, liên lạc, và xứng đáng được bảo vệ an toàn.
Hãy thực hiện các bước sau:
-
Cài đặt phần mềm bảo mật di động đáng tin cậy
-
Kiểm tra quyền truy cập ứng dụng định kỳ
-
Ghi nhớ nguyên tắc STOP – khung phản ứng nhanh khi gặp nghi ngờ lừa đảo:
S – Slow down: Đừng hành động vội. Không tổ chức uy tín nào thúc ép bạn phản hồi ngay lập tức.
T – Test them: Nếu liên quan người thân, hãy hỏi câu hỏi chỉ người thật mới biết.
O – Opt out: Cảm thấy bất thường? Hãy dừng cuộc trò chuyện ngay.
P – Prove it: Luôn xác minh qua kênh chính thức mà bạn tự liên hệ.
