Một mối đe dọa phổ biến được các chuyên gia phân tích một cách dễ hiểu dưới góc nhìn chuyên môn.
Trong môi trường số hiện nay, email lừa đảo (phishing email) là hình thức tấn công mạng phổ biến mà người dùng cá nhân lẫn tổ chức đều có thể trở thành mục tiêu. Phần lớn email lừa đảo sẽ bị hệ thống lọc thư rác phát hiện và đưa vào thư mục spam. Tuy nhiên, không có hệ thống nào là tuyệt đối đôi khi email hợp lệ bị hiểu nhầm là rác, và ngược lại, một số email độc hại vẫn có thể lọt vào hộp thư chính.
Dưới đây là hướng dẫn nhận diện email phishing và các bước xử lý an toàn dành cho người dùng cá nhân, tổ chức và cả chuyên gia bảo mật.
Dấu hiệu nhận biết email lừa đảo
Những email dạng này thường mang các đặc điểm nhận diện sau:
1. Tiêu đề giật gân, đánh vào tâm lý
Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng tiêu đề có tính chất gây căng thẳng hoặc hấp dẫn, như:
“Khẩn cấp”, “Bạn đã trúng thưởng”, “Nhận tiền mặt ngay”, “Giveaway”, v.v.
Mục tiêu là tạo cảm giác cấp bách để bạn mở thư mà không kịp suy xét kỹ.
2. Kêu gọi hành động (Call-to-action)
Hầu hết email lừa đảo sẽ thúc giục người nhận thực hiện một hành động nguy hiểm, như:
-
Nhấn vào đường link dẫn tới trang giả mạo.
-
Tải xuống file đính kèm chứa mã độc.
-
Thanh toán cho một dịch vụ/sản phẩm không rõ ràng.
-
Cung cấp thông tin đăng nhập hoặc dữ liệu nhạy cảm.
3. Thời gian đếm ngược (hạn sử dụng link)
Chiêu trò phổ biến là cảnh báo “đường link này sẽ hết hạn trong 24 giờ”, khiến bạn vội vàng hành động mà không kiểm tra kỹ tính xác thực.
4. Nội dung chứa lỗi chính tả, ngôn ngữ
Nhiều email lừa đảo hiện nay được tạo bằng công cụ dịch tự động, hoặc có nội dung đa ngôn ngữ lẫn lộn với lỗi ngữ pháp kỳ lạ đây là điểm trừ dễ nhận ra.
5. Địa chỉ người gửi đáng ngờ
Nếu bạn đang sống tại Việt Nam mà nhận được email từ một miền như @italia.it, @br.com hoặc một miền không liên quan, hãy nghi ngờ ngay lập tức.
6. Lời chào thiếu cá nhân hóa hoặc ngụy trang thông minh
Trước đây, việc sử dụng “Dear %username%” là dấu hiệu rõ ràng của email giả. Tuy nhiên, ngày nay kẻ gian có thể thu thập tên thật của bạn để tạo email trông có vẻ chính xác và đáng tin hơn nhưng vẫn là giả mạo.
Xử lý thế nào khi phát hiện email phishing
Nếu bạn nhận ra một email có các dấu hiệu như trên chúc mừng, bạn đã bước đầu vượt qua một cuộc tấn công mạng. Hãy xóa ngay email đó mà không cần mở, và nếu có thể, hãy báo cáo đến hệ thống thư (như Gmail, Outlook) để góp phần bảo vệ cộng đồng mạng.
Dưới đây là những điều tuyệt đối không nên làm:
Không mở tệp đính kèm
Các tệp đính kèm dạng .html, .svg, .pdf, .docx, kể cả “tin nhắn thoại” giả mạo, có thể chứa malware hoặc redirect sang trang phishing.
Ví dụ: một email gửi tệp “voice_message.svg”, nhưng thực chất dẫn tới trang giả mạo Google Voice để lừa bạn nhập tài khoản email. Không có âm thanh nào cả, chỉ có rủi ro bảo mật nghiêm trọng.
Không nhấp vào liên kết
Đây là quy tắc “vàng” giúp bạn tránh rơi vào bẫy: Không click vào bất kỳ link nào nếu chưa xác minh được nguồn gốc.
Một số email còn được ngụy trang tinh vi bằng cách:
-
Viết bằng nhiều ngôn ngữ lẫn lộn (như Nga + Hà Lan, Ý + Nga).
-
Sử dụng TinyURL hoặc các dịch vụ rút gọn liên kết, che giấu URL thực sự.
-
Giả danh các tổ chức giáo dục, văn hóa hoặc thương mại để tăng độ tin cậy.
Không tin vào nội dung trong thư
Scammer thường dựng lên các câu chuyện phi lý như:
-
Bạn trúng giải thưởng mà chưa từng tham gia.
-
Được “quý tộc” nước ngoài tặng tiền.
-
Nhận ưu đãi Telegram Premium, Google Play, hoặc ví điện tử.
Một trong những thủ thuật tinh vi hiện nay là sử dụng Google Forms, tạo khảo sát giả mạo và gửi bản sao phản hồi tới nạn nhân. Việc nhập dữ liệu cá nhân vào những biểu mẫu này là hành vi giao nộp thông tin cho kẻ tấn công.
Tuân thủ các nguyên tắc trên có thể giúp bạn tránh được phần lớn rủi ro từ tấn công phishing
